"Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η Αμφιτρίτη ήταν μια από τις πενήντα Νηρηίδες, νύμφες της θάλασσας, κόρες του Νηρέα και της Ωκεανίδας Δωρίδας.Ως εγγονές του Ωκεανού, έδιναν ανθρώπινη μορφή σε καταστάσεις και χαρακτηριστικά της θάλασσας. Η Αμφιτρίτη θεωρούνταν βασίλισσα της θάλασσας λόγω του γάμου της με τον Ποσειδώνα"

Η Αμφιτρίτη είναι η βάση δεδομένων 15.000 εγγραφών, προϊόν της εργασίας του Ερευνητικού Προγράμματος του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου «Ναυτιλιακή Ιστορία των Ελλήνων, 1700-1821», ενταγμένο στο Επιχειρησιακό πρόγραμμα ««Πυθαγόρας Ι: Ενίσχυση Ερευνητικών Ομάδων στα Πανεπιστήμια»», 2004-2007 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Για την έρευνα, τη συλλογή και την επεξεργασία του αρχειακού υλικού εργάστηκε μια μεγάλη και εξειδικευμένη ερευνητική ομάδα αποτελούμενη από είκοσι ερευνητές: 14 Έλληνες καθηγητές και ερευνητές, διδάκτορες και υποψήφιοι διδάκτορες και έξι ξένοι ιστορικοί, ένας Τούρκος, δύο Ιταλοί, δύο Μαλτέζοθ και ένας Ολλανδός. Έγινε μια συντονισμένη παράλληλη έρευνα στην Ολλανδία (Amsterdam Municipal Archives), στην Γαλλία (Archives de la Chambre de Commerce et d'Industrie, Marseille και Archives Départementales des Bouches-du-Rhône, Marseille), στην Ιταλία (Archivio di Stato di Firenze, Archivio di Stato di Genova, Archivio di Stato di Livorno, Archivio di Stato di Messina, Archivio di Stato di Trieste, Biblioteca Civica, Trieste, Archivio di Stato di Venezia και Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, Παλαιό Αρχείο), στην Αυστρία (Hof Kammer Archiv Βιέννης, στη Μάλτα, National Archives of Malta, Rabat, National Library of Malta, Valetta), στην Τουρκία (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Κωνσταντινούπολης), στην Αγγλία (National Archives, Λονδίνο), στην Ελλάδα (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Κεφαλληνίας, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Κερκύρας, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, Αθήνα, Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη και Τουρκικό Αρχείο Ηρακλείου, Ηράκλειο). Η συγκομιδή αντλήθηκε από έγγραφα συνταγμένα σε έξι διαφορετικές γλώσσες (ελληνικά, οθωμανικά, ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά και ολλανδικά) και το τελικό προϊόν υπήρξε η Αμφιτρίτη, μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων με ενοποιημένη όλη αυτήν την πληροφόρηση στα ελληνικά. Η Αμφιτρίτη αποτελείται από 15.000 εγγραφές σε πολλαπλά πεδία. Κάθε εγγραφή περιλαμβάνει ομοειδείς πληροφορίες, τις οποίες μπορέσαμε να καταχωρήσουμε στα πεδία που δημιουργήθηκαν για τον σκοπό αυτό στην Αμφιτρίτη: η αναφορά της αρχειακής πηγής, τα στοιχεία του πλοίου και του καπετάνιου, τον οπλισμό του πλοίου, τον αριθμό των μελών του πληρώματος, πληροφορίες για το φορτίο, τη διάρκεια του ταξιδιού και τη διαδρομή του πλοίου. Επιλέχτηκαν τρεις κύριες κατηγορίες πηγών: τα υγειονομεία των πόλεων-λιμανιών της Δυτικής Μεσογείου, η συντεχνία των ναυτικών της Βενετίας, οι άδειες ναυσιπλοΐας από τα Αρχεία της Κωνσταντινούπολης. Οι πηγές αυτές συμπληρώθηκαν με άλλες προερχόμενες από βενετικά, αυστριακά και ελληνικά αρχεία. Για λεπτομερή πληροφόρηση βλέπε Κατερίνα Παπακωνσταντίνου, "Αρχειακές Πηγές και Αμφιτρίτη. Η έρευνα" στο Τζελίνα Χαρλαύτη και Κατερίνα Παπακωνσταντίνου, Η Ναυτιλία των Ελλήνων, 1700-1821, Κέδρος, Αθήνα 2015, 91-126.

Η χρήση της ηλεκτρονικής βάσης Αμφιτρίτη Η ηλεκτρονική βάση Αμφιτρίτη αποτελείται από 14.585 εγγραφές πλοίων με έλληνα καπετάνιο. Η κάθε εγγραφή περιλαμβάνει περίπου 21 πεδία που εντάσσονται σε τέσσερις ευρύτερες κατηγορίες: 1. στην αρχειακή πληγή, πιο αναλυτικά το αρχείο, την αρχειακή σειρά, τον φάκελο και τον αριθμό σελίδας. 2. στο πλοίο: την ημερομηνία εισόδου στο λιμάνι, την ημερομηνία έκδοσης άδειας, το όνομα, τον τύπο και την σημαία του πλοίου, τον τόπο νηολόγησης του, τα λιμάνια αναχώρησης, καταγραφής και τελικού προορισμού. 3. το φορτίο: το είδος, την ποσότητα και τη μονάδα μέτρησής του (ενίοτε, στο πεδίο αυτό περιλαμβάνεται και ο οπλισμός που φέρει το πλοίο για λόγους αυτοάμυνας) 4. τον καπετάνιο -το όνομα και τον τόπο καταγωγής του- και τον αριθμό των μελών του πληρώματος. Η ομογενοποιημένη πληροφόρηση που περιλαμβάνει η βάση Αμφιτρίτη προήλθε από πλήθος αρχειακών πηγών που εξυπηρετούσαν διαφορετικά στάδια του ναυτιλιακού κύκλου και για αυτό το λόγο πρέπει να χρησιμοποιούνται λαμβάνοντας πάντα υπ'όψιν την ιδιαιτερότητά τους. Το σύνολο της πληροφόρησης που καταγράφεται στη βάση αφορά στην καταγραφή ταξιδιών πλοίων σε εξέλιξη, με μοναδικές εξαιρέσεις το αρχείο των Scuole Piccole e Suffragi (1765-1787), που καταγράφει μελλοντικά ταξίδια και των αρχειακών σειρών του Πρωθυπουργικού Γραφείου στην Κωνσταντινούπολη (1780-1822), της Cesario Regio Governo (1792-1807), Tribunale Mercantile (1806) και Intendenza Commerciale (1753-1774) του αρχείου της Τεργέστης και των Kommerz Littorale (1751-1804) και Kommerz Kommission (1817-1826) του Hofkammerarchiv που καταγράφουν άδειες ναυσιπλοΐας και στα οποία επίσης συχνά καταγράφεται και ο οπλισμός των πλοίων που έχει συμπεριληφθεί στο πεδίο του είδους των εμπορευμάτων. Τέλος, στοιχεία έχουν αντληθεί από τον κατάλογος πλοίων νηολογημένων στα Ψαρά, που είχαν συντάξει το 1790 οι αρχές του τόπου κατόπιν εντολής του σουλτάνου.

ΠΡΟΣΟΧΗ! · Ο αριθμός των πλοίων που φτάνουν σε ένα λιμάνι τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο δεν αποτελεί αριθμό πλοίων σε απόλυτα νούμερα αλλά αφίξεις πλοίων που διαμορφώνουν τις τάσεις της ναυτιλίας, τις εμπορευματικές ροές και τις ρότες των πλοίων, τα σημεία φόρτωσης και άφιξης καθώς και τους κύρους τόπους προέλευσης ναυτικών. Επιπλέον, παρότι υπάρχουν 14.585 εγγραφές πλοίων στη βάση Αμφιτρίτη, στο αρχείο excel που επισυνάπτεται εμφανίζονται 34.386 εγγραφές που προκύπτουν από επαναλαμβανόμενες εγγραφές του ίδιου πλοίου αντίστοιχες του αριθμού των ειδών των εμπορευμάτων που μεταφέρουν. Για παράδειγμα, εάν το πλοίο Άγιος Νικόλαος που ταξιδεύει από Κωνσταντινούπολη στην Τεργέστη μεταφέρει τέσσερα διαφορετικά είδη εμπορευμάτων, θα υπάρχουν τέσσερις ξεχωριστές εγγραφές του πλοίου όπου θα αναφέρεται το κάθε είδος εμπορεύματος που μεταφέρει.